12Нау, 2023
«МЕНІҢ ӨМІРІМНІҢ КҮНІ – ФЕДОР ДОСТОЕВСКИЙ»
2023 жылдың 8 ақпанында Ф.М. Достоевский музейінде әдеби-музыкалық залында жазушыны еске алу күніне арналған дәстүрлі кеш өтті.
Ақпан айында біздің залда жыл сайын іс-шаралар өткізіледі, онда көрермендер Достоевскийдің өмірбаянындағы маңызды эпизодтармен таныстырылады. Мұнда біз оның 7-ші Сібір желілік батальонында болуы туралы айтылды.
Федор Михайловичтің Шоқан Уәлихановпен достығы туралы; көрермендерге ол біздің қалада өзінің бірінші әйелі Мария Исаевамен кездескенін, жазушының ұрпақтары туралы және жер аудару кезінде жазылған шығармалар туралы айтқанын айтты.
Ал бүгін Ф.М. Достоевскийге бүкіл өмірін арнаған екінші әйелінің қызметі туралы әңгіме болды. Бұл үлкен махаббат хикаясы 1866 жылы 4 қазанда басталады: стенографиялық курстардың тыңдаушысы, өте жас қыз-Анна Григорьевна Сниткина жазушының үйіне алғаш рет «ойынқұмар» романын жазуға көмектесу үшін келді.
Сол күннен бастап өмірінің соңына дейін ол үшін өмір сүрді.
Анна Григорьевна Достоевскийге қайғы-қасіреті, жақындарынан айырылуы, сынақтарына, аурулары мен азаптары үшін тағдырдың берген сыйы деуге болады. Оның арқасында ол өмірінің соңғы он төрт жылында бақытты сәттерді өткізді. Өйткені, ол жұбайының сүйіспеншілігімен, күнделікті назарына және қамқорлығында болды. Оның жұмсақ мінезі, шексіз шыдамдылығы мен түсіністігі жазушы болмысының барлық ауыртпалықтарын төтеп берді. Бірде Л.Н. Толстой: былай дейді «орыс жазушылардың әйелдері Достоевский әйелі сияқты болса, өздерін жақсы сезінер еді», – деді
Достоевский өзінің ең үлкен романы «Ағайынды Карамазовтар» дың бірінші бетінде қысқаша былай деп жазды: «Анна Григорьевна Достоевскаяға арналған».
Анна Григорьевнаның өзі, қайтыс болардан біраз күн бұрын, Композитор Сергей Прокофевтің альбомында «күнге арналған», «менің өмірімнің күні – Федор Достоевский» деген қысқа және өте мағыналы жазба қалдырды.
Театрландырылған композицияға № 1 ЖОББМ жоғары сынып оқушылары Евгений Дейно мен Анастасия Петрова қатысты, оларды орыс тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Бойко Надежда Викторовна дайындады.
Сценарий авторы және кештің жүргізушісі Ф. М. Достоевский музей қорының бас сақтаушысы Титаева Татьяна Геннадьевна.
12Нау, 2023
«Сүйкімді ханымдарға арналған!»
2023 жылдың 6 наурызында Ф.М. Достоевскийдің музейінде әдеби қонақ бөлмесінде біздің елімізде дәстүрлі түрде ерекше жылулықпен атап өтілетін 8 наурыз Халықаралық әйелдер күніне «сүйкімді ханымдарға арналған!», атты тақырыпта аталып өтті.
12Нау, 2023
Шығармалардың мерейтойлық шағын көрмесі
15 ақпанда Ф. М. Достоевскийдің әдеби-мемориалдық музейінде классиктің үш туындысының жарыққа шыққанына 175 жыл толуына арналған шағын көрме ашылды.
Бұл жазушының өзі «сентименталды роман» деп атаған ақ түндердің жарқын поэтикалық хикаясы, өйткені ол жас махаббат пен армандарды, адалдық пен бөлінбеген сезімдерді қамтиды. Тағы бір ертегі – «әлсіз жүрек» кішкентай шенеунік туралы, ол ешкімге қажетсіз жұмысты орындауға асыққандықтан бақытты бола алмады. 1848 жылы жазылған осы шығармалар қатарындағы ең көңілді және күлкілі оқиға «бөтен әйел мен төсек астындағы күйеу деп аталады. Анекдоттық оқиға қызғаншақ күйеуіне арналған, ол әйелін іздеп, қателесіп басқа біреудің пәтеріне кіріп, үй иесінің күйеуінен төсек астына тығылуға мәжбүр болды. Оның үстіне, ол кереуеттің астында жалғыз жасырынбайтынын білгенде таң қалады…
Көрмеде 1866 жылы шыққан кітаптарды, сондай-ақ 1921 және 1922 жылдары Берлинде басылған басылымдарды көруге болады. Шағын экспозицияда
Ф.М. Достоевскийдің осы үш туындысы бойынша қойылған спектакльдер мен фильмдерге арналған иллюстрациялар мен театрлық, сондай-ақ киноафишалар ұсынылған.
12Нау, 2023
Көрме «Цифрдағы Сұлулық»
Ф. М. Достоевскийдің әдеби-мемориалдық музейінде суретші Михаил Пауцкийдің 50-ден астам туындылары қойылған «Цифрдағы Сұлулық» цифрлық графика көрмесі ашылды.
Бұл автордың екінші көрмесі. Бір жыл бұрын мұражайда М.Пауцкийдің «Қыздар» шығармаларының сериясы ұсынылды және олар кенепте маймен боялған академиялық стильдегі картиналар болды. Содан кейін автор қыздардың портреттерін салуды жақсы көретінін мойындады:
«Әдемі және әсем не болуы мүмкін? Оларда Сұлулық, қайғы және ең бастысы жұмбақ бар.
Мен пейзажға қарасам, онда ағаштың көлеңкесінде демалып жатқан қызды көремін. Мен судың күңкілдегенін естимін, тағы біреуінің жүріп бара жатқанын елестетемін. Осыдан кейін әйел бейнесі жоқ суретті салуға деген ниет жоқ», – деп мойындады өткен жылғы көрменің ашылуында Михаил Пауцкий.
Биыл автордың қызығушылығы өзгерген жоқ. Оның жұмысында қыздың сұлулығы да бар. Бірақ орындау техникасындағы басты айырмашылық бұл жолы суретші қыздардың цифрлық портреттерімен таныстырады. Әрбір жұмыс кенепте щеткамен емес, монитордағы курсормен жазуға мүмкіндік беретін арнайы компьютерлік бағдарламаның көмегімен жасалады.
Бүгінгі таңда цифрлық кескіндеме өнері және бояулармен бүкіл әлемде өте танымал, көмірмен немесе қарындаштармен жасалған классикалық картиналардан кем емес жарқын және қызықты жұмыстармен мақтана алады. Графикалық өнердің бұл түрі тек механикалық технологиялармен шығармашылықтың жарқын серпілісін біріктіретін қарама-қайшылықтардың шегінде тұр.
Көрменің ашылу салтанатының әрбір қонағы әйелдер портреттеріне ұқсас көркемдік көзқарастың қаншалықты жақсы немесе нашар екенін салыстыра алды. Сонымен қатар, вернисаж кезінде үлкен экранда цифрлық портретті жасаудың барлық кезеңдері көрсетілді.
12Нау, 2023
«Достоевский әлем тілдерінде»
9 ақпанда Семей қаласындағы. Ф. М. Достоевскийдің әдеби-мемориалдық музейінде
«Достоевский әлем тілдерінде» көрмесі ашылды.
Бүгінгі таңда Ф.М.Достоевскийдің шығармалары әлемнің 170-тен астам тіліне аударылған. Музей қорларында 40 тілде – ағылшын және швед, грек және араб, қытай және кория, испан және румын, словак және словян тілдерінде және басқа тілдерде кітаптар бар.
Көрмеде әлемге әйгілі жазушының қазақ тіліне аударылған шығармаларымен таныстырылады. Олардың едәуір бөлігі алғаш рет көрмеге қойылады.
Көрмеде 1935 жылы Сәйділ Талжанов орындаған «Бейшаралар» романының аудармасы ұсынылған. Көрнекті қазақ лингвисті Нияз Сыздықовтың аудармасындағы «Нақрұс» романының басылымы библиофилдердің ерекше қызығушылығын тудырады.
Әсіресе осы басылым үшін қазақстандық суретші Альберт Гурьев иллюстрациялар топтамасын жасады. Көрмеде Гурьевтің осы суреттерінің авторлық литографиясын да, олардың кітапқа енгенін де көруге болады.
Музейге келушілерді алды мен неміс тілі аудармаларымен таныстырылады себебі бұл Федор Достоевскийдің кітаптары басылған алғашқы шет тілі болатын.
Көрменің маңызды бөлімі классикалық шығармаларды түрік тіліне аударуға арналған. Түркияда Достоевский мектептерде ұсынылған шетелдік авторлардың тізіміне кіреді, оның кітаптары тіпті газеттерде де басылған. Сонымен бірге, Түркияда олар «Ағайынды Карамазовтар» романын аударып қана қоймай, сонымен қатар басты кейіпкерлердің бірі әбден бейімделген Алешаның балалық шағы роман үзіндісінен балаларға арналған аудармасын жасап шығарды.
Жапон тіліндегі аударма бөлімінде музейдің Достоевскийдің шығармашылық мұрасынан жапондық зерттеушілерімен тығыз байланыста болғаны жайлы біліп, авторлардың шынайы хаттары мен қолтаңбаларын көруге болады.
Көрмеде урду, панджаби, каннада, тамил сияқты тілдердегі басылымдар ұсынылған. Қызықты экспонаттардың қатарында Куба астанасы Гаванада шыққан испан тіліндегі кітап бар. 1968 жылы Семейдегі Достоевский атындағы кітапханаға халықаралық журналист Юлиан Семенов алып келді. Ол кезде ол әйгілі «Көктемнің он жеті кереметі» романының авторы болған жоқ, ал жазушы тұрған үйде музей ашылғанға дейін тағы үш жыл тұрды. Бірақ кітап әлі де болса өз қалпын сақтаған.
Көрмеге өткен жылы музейге сыйға тартылған әлем халықтарының костюмдеріндегі қуыршақтар топтамасы көркем беріп тұр.
«Бұл көрме Достоевскийдің шығармаларын 170 жылдан бері аударып келе жатқан аудармалар мен аудармашылардың тарихымен ғана емес, сонымен қатар тілдердің таңғажайып алуан түрлілігімен, олардың ерекше графикасы мен дыбысымен, сондай – ақ әртүрлі елдердегі басып шығару дәстүрлерімен таныстырады», – деп атап өтті музей маманы Алла Белякина.
12Нау, 2023
«Әйелдер бұйымдары»
7 наурызда Семей қаласындағы Достоевскийдің әдеби-мемориалдық музейінде «Әйелдер бұйымдары» атты көктемгі көрмесі ашылды.
Көрме идеясы Ф.М. Достоевскийдің 1856 жылы Семей қаласынан үлкен ағасына жазған бір хатының арқасында дүниеге келді. Бұл хатта Федор Михайлович өзінің қалыңдығы Мария Дмитриевнаға бірнеше сәнді заттар жіберуді сұрады: «Міне, мен қалайтын қажет нәрселер мыналар; Көктемгі шляпалар (ондай мына жақта жоқ). Жібек материалдан көйлек (тек жылжымалы болмасын) – қандайын киеді (ол аққұба, бойы орташа, әдемі қыпшабелді). Мантиль (барқыт немесе басқасын) – өз талғамыңызға қарай таңдай беріңіз. Жарты ондаған жұқа голландиялық орамал, ханымдардікі. 2 чепчик (мүмкіндігінше көгілдір ленталармен) арзан, әрі әдемі болсын. Жүннен жасалған шілтерлі кішкене орамал. Егер сіз менің оған осы сыйлықты бергім келетін барлық тілегімді түсінсеңіз және мен сізге бұл туралы жазғым келгенімді түсінсеңіз, онда сіз маған күлмейсіз». Бірақ сүйікті әйелдерді сүйкімді «ханымдар бұйымдарымен» еркелеткен тек классиктер ғана емес. Барлық уақытта нәзік жан өкілдері өздерінің сұлулығын ерекше атап өтуге тырысты. Сондықтан музейде бұл аксессуарларды яғни– айналар мен шляпаларды, қолғаптар мен желдеткіштерді, қолшатырлар мен парфюмерияларды, муфталар мен ридикюльдерді, кілемшелер мен іліністерді, ұнтақтар мен кремдерді, ерін далабы мен шарфтарды және т.б. көрсетуге шешім қабылдады.
Мысалы, көрмеде 1800 жыл бұрын Ертіс өңірінің аумағында өмір сүрген әйелдің қола айнасын көруге болады; сондай-ақ ХХ ғасырдың басындағы жол жиналмалы трюмосы, бұл ханымға тіпті саяхатта да сұлу болып қалғанға көмектесті. Сонымен қатар, экспозицияда ХХ ғасырдың басынан аяғына дейін әйелдердің киімдерін безендірген көптеген жағалар, манишкалар, жабо бар. Көрменің едәуір бөлігі кеңестік ханымдардың сүйікті «Сүйкімді әйелге», «Шың ханымы», «Ақ сиреньге», «Мүмкін» және тағы басқаларына арналған хош иістерд қойылғын. Көрме Сізге қандай заттардың көмегімен күрделі шаштар сән үлгісін жасалғанын және бұйралар бұйраланғанын еске түсіруге мүмкіндік береді. Өткен ғасырдың ортасында танымал маталардан – крепдешин, трикотин, шифоннан жасалған көйлектер ерекше сағыныш сезімін тудырады. Экспонаттардың арасында маникюр және массаж құралдары, сағаттар және ХІХ ғасырдың аяғынан 1989 жылға дейін жасалған әшекейлер бар.
Әрине, көрменің едәуір бөлігін зергерлік бұйымдардың барлық түрлері алады. Бұл өткен ғасырдағы қымбат және қымбат емес металдардан жасалған сақиналар, қазақтың дәстүрлі ұлттық әшекейлері, алтын сағаттар, моншақ алқалар, сансыз моншақтар, брошьтар, сырғалар, кулондар.
Бір сөзбен айтқанда, көрме әрдайым көктемнің символы болған сүйкімді әйел сұлулығының атмосферасына енуге көмектеседі.
12Нау, 2023
Достоевский өз кейіпкерлерінің ортасында
9 ақпанда Семей қаласындағы. Ф. М. Достоевскийдің әдеби-мемориалдық музейінде «Достоевский өз кейіпкерлерінің ортасында» көрмесі ашылды.
Ф.М. Достоевскийдің әдеби-мемориалдық музейіне жазушының шығармаларына иллюстрациялар жинағы сыйға тартылды. 9 ақпанда музейде осы жұмыстардың көрмесі ашылды.
40 иллюстрация жинағын Дал (РФ) атындағы мемлекеттік орыс әдебиеті тарихы музейі сыйға тартты. Бүгінгі таңда ДМОӘТМДІҢ бейнелеу материалдарының жинағы Достоевскийдің шығармаларына бай, мыңға жуық парақтан тұратын иллюстрациялар жинағын қамтиды. Классиканың 200 жылдығына орай музей ХХ және ХХІ ғасырлардағы әртүрлі авторлар жасаған «Қылмыс пен жаза», «Нақрұс», «Жындар», «Ағайынды Карамазовтар» романдарына арналған ең қызықты иллюстрациялардың көрмесін, сондай-ақ жазушы-ойшыл және пайғамбар туралы суретшілердің идеяларын жеткізетін Достоевскийдің портреттерінің сериясын жинады.
«Достоевскийдің шығармаларына арналған иллюстрациялар мәтінге ерекше көзқараспен ерекшеленетін кітап графикасының тәуелсіз жанрына айналды деп сенімді түрде айтуға болады. Достоевскийге жүгінген суретшілер жазушымен шығармашылық диалогқа түседі, онымен бірге адамның ішкі жан дүниесіне енгісі келеді. Суретшілер (барлық оқырмандар сияқты) бұл құпияны Достоевскийдің өзінде тереңрек танығылары келеді. Оның жеке өмірі оларды қызықтырады», – деп атап өтті Ф.Достоевскийдің музей пәтерінің және ДМОӘТМ Мәскеу бөлімінің басшысы Павел Фокин.
Бұл көрмені өткен жылдың күзінде Қазақстан Астанасының тұрғындары бірінші болып көрді. Оның ашылуына 200-ге жуық адам жиналды. Содан кейін бұл шағын иллюстрациялар жинағы Семейдегі Достоевский мұражайында тұрақты тұруға жіберілді. Көрмеде Сара Шор, Александра Корсакова, Виталий Линницкий, Георгий Занегин, Илья Глазунов, Игорь Грабар, Михаил Шемякин сияқты танымал суретшілердің суреттері ұсынылған.
Экспозицияда қазақстандық суретші Альберт Гурьевтің жұмыстары басты орын алады. Достоевский Семей мұражайының коллекциясында А.Гурьевтің бірнеше түпнұсқа авторлық литографиясы сақталған, ол көп жылдар бойы Алматыдағы «Жазушылар» баспасында жұмыс істеген және қазақ эпостарын, С. Торайғыров, А. Тәңірбергенов,
С. Сейітқазин өлеңдер жинағын суреттеген, «қазақ жауынгерлерінің әндері-жырау» станоктық шығармалар топтамасын жасаған, ал 1983 жылы ең алғашқысын суреттеген басылым Достоевскийдің «Нақрұс» романы қазақ тілінде Нияз Сыздықовтың аудармасында.
«Бұл иллюстрациялар мен портреттер жинағы сабақтар, тақырыптық дәрістер, шығармашылық әдеби кештер және Федор Михайлович Достоевскийдің шығармашылығына арналған басқа да іс – шаралар кезінде көрсету үшін пайдаланылады»,-деп атап өтті Семей қаласындағы жазушының әдеби-мемориалдық музей директоры Ирина Соловьева.